Bán Hạ: Cải thiện buồn nôn và khó tiêu

Mục lục

Bán Hạ: Dược Liệu Quý Trong Y Học Cổ Truyền Và Công Dụng Tuyệt Vời

Bán hạ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh nổi bật như giảm ho, chống nôn và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm, phương pháp chế biến và công dụng của dược liệu.

Đặc Điểm Của Cây Bán Hạ

Bán Hạ Việt Nam (Bán Hạ Nam)

Cây còn được biết đến với các tên gọi khác như củ chóc, cây chóc chuột, hay lá ha chìa, có tên khoa học là Typhonium trilobatum Schott thuộc họ Ráy (Araceae). Đây là loại cây thân thảo không có thân rõ rệt, với phần củ hình cầu có đường kính khoảng 2cm.

Lá: Lá của cây có thể có dạng hình mác, hình tim hoặc chia thành thùy. Kích thước lá dài khoảng 4 – 15cm và rộng khoảng 3,5 – 9cm.
Hoa: Hoa mọc thành cụm gọi là bông mo, với phần hoa đực nằm ở trên và hoa cái nằm ở dưới. Hoa có màu xanh pha đỏ tím.
Quả: Quả của cây là dạng quả mọng hình trứng, dài khoảng 6mm.

Bán Hạ Trung Quốc

Cây có tên khoa học là Pinella ternata (Thunb.) Breit. thuộc họ Ráy. Điểm khác biệt nổi bật của cây này là lá có thùy xẻ sâu và rõ rệt hơn so với cây Việt Nam.

Dược liệu được chế biến từ củ của cây bán hạ. Thời gian thu hoạch củ thường từ tháng 8 đến tháng 9 khi cây đã lụi. Sau khi thu hoạch, củ được làm sạch, loại bỏ rễ con và chế biến thành dạng dược liệu tươi hoặc khô.

Thành Phần Hóa Học

Theo các nghiên cứu khoa học, thảo dược chứa nhiều thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe như:

Bán hạ Trung Quốc: Chứa chất cay, tinh dầu, tinh bột, chất nhầy, alcol, alkaloid, phytosterol…
Bán hạ Việt Nam: Chứa saponin, coumarin, axit hữu cơ, axit amin…

Dược liệu bán hạ có tính ấm, vị cay và có độc nhẹ, quy kinh phế, tỳ, vị.

Phương Pháp Chế Biến Dược Liệu

Dược liệu tươi chứa độc tính, do đó, dược liệu này cần được chế biến để loại bỏ độc tố. Các phương pháp bào chế phổ biến bao gồm:

Chế Biến Pháp Bán Hạ

Ngâm củ trong nước sạch khoảng 10 ngày đến khi bột trắng nổi lên.
Ngâm tiếp với bạch phàn theo tỷ lệ 50kg củ bán hạ với 1kg bạch phàn.
Thay nước ngâm đến khi thử bằng miệng không còn vị cay tê.
Phơi trong bóng râm để tránh ánh nắng mặt trời.

Ngoài ra, có thể ngâm bán hạ với nước vôi trắng và cam thảo để giúp loại bỏ độc tố.

Chế Biến Khương Bán Hạ

Dược liệu sống được chế biến thành Pháp Bán Hạ trước.
Thêm lát gừng tươi và bạch phàn, đun đến khi dược liệu thấm đều.
Phơi khô và cắt thành miếng nhỏ.

Chế Biến Thanh Bán Hạ

Ngâm dược liệu sống với bạch phàn và nước sạch.
Đun kỹ rồi phơi ráo nước, ủ ấm và cắt thành miếng nhỏ.
Phơi khô trong bóng râm.

Chế Biến Bán Hạ Khúc

Đun củ tươi với nước sạch và phèn chua trong 7 ngày 7 đêm.
Phơi khô và tán thành bột.

Công Dụng Trong Y Học

Theo Y Học Hiện Đại

Cầm nôn và chống nôn: Dược liệu giúp giảm buồn nôn, đặc biệt khi được chế biến ở nhiệt độ cao.
Chống nhiễm độc: Thảo dược có khả năng giải độc khi cơ thể bị nhiễm acetylcholin hoặc strychnin.
Ức chế tế bào ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy nước ngâm hoặc cồn loãng, nó có thể ức chế tế bào ung thư.
Giảm ho : Có công dụng giúp giảm ho nhưng hiệu quả kém hơn so với codein.

Theo Y Học Cổ Truyền

Thảo dược có công dụng:

Táo thấp hóa đàm.
Giáng nghịch cầm nôn.
Tiêu bỉ tán kết.

Dược liệu này thường được sử dụng để điều trị các chứng bệnh như thấp đàm, đàm hàn, ung thư thũng độc, vị nhiệt ẩu thổ…

Các Bài Thuốc Chữa Bệnh

Bài Thuốc Điều Trị Chóng Mặt, Nấc Cụt

Nguyên liệu: Bán hạ sống, hàn thủy mạch nướng và thiên nam tinh sống mỗi vị 40g.
Cách làm: Tán nhuyễn, trộn nước và nấu sôi. Viên thành hạt nhỏ và uống cùng nước gừng.

Bài Thuốc Chữa Hen Suyễn

Nguyên liệu: 40g bán hạ, 12g hùng hoàng.
Cách làm: Giã nhuyễn, trộn nước gừng, vắt thành viên nhỏ. Uống cùng nước gừng.

Bài Thuốc Chữa Đờm Nhiều, Ngực Đầy

Nguyên liệu: 40g bán hạ và nhuyễn thần sa.
Cách làm: Tán nhuyễn, trộn nước gừng và vắt thành viên nhỏ.

Lưu Ý Khi Sử Dụng

Liều lượng: Sử dụng từ 5 – 10g khi sắc uống hoặc dùng dạng thuốc viên hoàn.
Đối tượng hạn chế: Phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú, người ho khan, âm hư hoặc khạc ra máu nên hạn chế sử dụng.
Loại bỏ độc tố: Ngâm dược liệu trong nước nóng đến khi hết nhớt để giảm độc tính.

Đây là dược liệu quý với nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ đúng hướng dẫn và tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

About
Latest Posts

Akita Mamoru

Năm 2014, tốt nghiệp khoa Ngoại, tiếp tục hoàn thành chương trình đại học Y Dược tại Nhật vào năm 2015. Sau đó, nhận bằng thạc sĩ và bắt đầu làm việc tại Viện Đại học cũng như các viện nghiên cứu liên quan. Năm 2016, gia nhập các tổ chức Phi Chính Phủ, tham gia tích cực vào các hoạt động tình nguyện y tế tại các quốc gia Đông Nam Á như Lào và Campuchia. Đến tháng 7/2019, chuyển đến làm việc tại Wi Clinic Tokyo và từ tháng 7/2021 đến nay, giữ vai trò Viện trưởng tại Kaleida Clinic, đồng thời là bác sĩ cố vấn cho Mori Healthcare.